Öğrenmenin Yönü: Göktürkçe Sağdan Sola mı Yazılır?
Eğitim, yalnızca bilgi aktarmak değildir; öğrenmenin kendisini dönüştürmektir. Her yeni bilgi, bireyin dünyayı algılama biçimini yeniden şekillendirir. Öğrenmenin gücü, insanın yalnızca “ne” bildiğinde değil, “nasıl” öğrendiğinde gizlidir. Bu nedenle, geçmişte kullanılan yazı sistemlerini anlamak, sadece bir dilsel keşif değil, aynı zamanda bir düşünme biçimini çözümleme sürecidir. Göktürk alfabesi —ya da bilinen adıyla Orhun alfabesi— bu bağlamda öğrenme tarihinin en ilginç duraklarından biridir.
Peki Göktürkçe sağdan sola mı yazılır? Bu sorunun cevabı yalnızca yönle ilgili değildir; aynı zamanda öğrenmenin yönünü de sorgulatır.
Göktürk Yazısının Yönü: Sağdan Sola Bir Yolculuk
Evet, Göktürkçe yazı sağdan sola yazılır. Bu yön seçimi, yalnızca teknik bir tercih değil, kültürel ve bilişsel bir göstergedir. Göktürk alfabesiyle yazılmış Orhun Yazıtları incelendiğinde, satırların sağdan sola aktığı görülür. Yazı karakterleri ise yukarıdan aşağıya değil, yatay bir doğrultuda ilerler.
Bu biçim, o dönemin taş üzerine yazma geleneğiyle, hatta okuma alışkanlıklarıyla ilişkilidir. Göktürklerin taşlara kazıdığı harfler, el hareketlerinin doğal akışıyla uyumlu olacak biçimde şekillenmiştir. Yani yön, yalnızca dilbilimsel değil; ergonomik, kültürel ve toplumsal bir tercihtir.
Pedagojik Açıdan Yön ve Öğrenme İlişkisi
Bir yazının yönü, bireyin bilişsel haritalama becerilerini etkiler. Eğitim psikolojisinde öğrenme, duyusal girdi ile bilişsel düzenleme arasındaki bir denge olarak tanımlanır. Sağdan sola yazılan bir yazı sistemi, beynin sağ ve sol loblarının etkileşim biçimini doğrudan etkiler.
Bu nedenle, Göktürkçe gibi sağdan sola yazılan diller, bireyde farklı bir dikkat örgütlenmesi oluşturur. Okuma yönü değiştikçe, algı süreçleri, göz hareketleri ve sembol çözümleme biçimleri de dönüşür.
Lev Vygotsky’nin sosyokültürel öğrenme teorisine göre, bilgi bireysel değil, toplumsal bir üründür. Bu açıdan Göktürk alfabesinin yönü, o dönemin kültürel yapısıyla paralel ilerlemiştir. Sağdan sola yazı, bireyin değil, toplumun bilgi üretim biçimini temsil eder.
Bir Kültürün Pedagojik Yönü
Göktürk yazısının sağdan sola olması, yalnızca yazı yönüyle değil, aynı zamanda düşünme yönüyle ilgilidir.
Eğitimde “yön” kavramı, fiziksel olduğu kadar semboliktir de. Sağdan sola yazmak, geçmişten geleceğe bir bakış açısını temsil eder. Tıpkı tarihsel anlatılarda olduğu gibi, Göktürkler için de bilgi, “geçmişin taşına kazınan bilgelik”tir.
Bu nedenle, yazının yönü, bilgiyi nasıl konumlandırdığımızı da belirler. Modern toplumlarda soldan sağa akan yazı, ilerlemeyi ve doğrusal düşünmeyi temsil ederken; Göktürkçedeki sağdan sola yön, döngüsel ve hafızaya dayalı bir düşünce biçimini yansıtır.
Öğretim yöntemleri açısından bakıldığında, bu fark büyük bir anlam taşır. Öğrenme, yalnızca gözle değil, zihinsel bir yönelimle ilgilidir. Göktürklerin yazısı bize, öğrenmenin “yazının yönü” kadar “zihnin yönüyle” de bağlantılı olduğunu hatırlatır.
Göktürkçe Öğrenmek: Modern Bir Pedagojik Deneyim
Günümüzde Göktürk alfabesini öğrenmek, yalnızca tarihsel bir uğraş değildir; aynı zamanda yeni bir düşünme biçimiyle tanışmaktır.
Öğrenciler, bu alfabeyi öğrenirken sembolleri çözümleme, yön farkını benimseme ve zihinsel esneklik geliştirme becerileri kazanır.
Bu, çoklu zekâ kuramı açısından değerlendirildiğinde, hem görsel-uzamsal hem de dilsel zekânın birlikte çalıştığı bir öğrenme deneyimidir.
Bir yazı sistemini anlamak, aynı zamanda onun taşıdığı kültürel pedagojiyi çözmektir. Göktürkçe, disiplinli bir sembolik sistemdir. Öğrenciyi, dikkat, sabır ve ritmik düşünmeye davet eder. Sağdan sola akan harfler, bilgiye giden yolda yön değiştirmenin bile bir öğrenme fırsatı olduğunu gösterir.
Toplumsal Öğrenme ve Dilin Mirası
Göktürk yazısının yönü, toplumsal hafızanın nasıl işlediğine dair ipuçları taşır. Bir toplumun yazı yönü, onun zaman algısını da biçimlendirir.
Sağdan sola yazmak, bir bakıma geçmişle sürekli bağ kurmak anlamına gelir. Bu yönelim, kültürel sürekliliği, köklerle bağ kurmayı sembolize eder.
Dolayısıyla, Göktürk alfabesi yalnızca bir yazı sistemi değil, aynı zamanda toplumsal öğrenmenin sembolik düzenidir.
Bugün eğitimciler için bu miras, geçmişten alınacak önemli bir ders içerir: Öğrenme yalnızca bilgiyle değil, kültürle şekillenir. Her dil, her yön, her sembol; öğrenme sürecinin kendine özgü bir pedagojisini barındırır.
Sonuç: Öğrenmenin Yönünü Yeniden Düşünmek
Göktürkçe’nin sağdan sola yazıldığını bilmek, sadece bir tarihi ayrıntı değil; öğrenmenin yönünü sorgulamak için bir fırsattır.
Belki de asıl soru şu olmalı: Biz bugün hangi yönden öğreniyoruz?
Bilgiyi hep ileriye mi taşıyoruz, yoksa geçmişe dönüp anlamı yeniden mi kuruyoruz?
Eğitim bir yön seçimi değil, bir anlam inşasıdır.
Göktürk yazısının sağdan sola akışı, bize öğrenmenin her zaman tek bir doğrultuda ilerlemediğini hatırlatır.
Sen kendi öğrenme yolculuğunda hangi yöne yürüyorsun?
Yorumlarda düşünceni paylaş — çünkü her cevap, öğrenmenin bir başka yönünü aydınlatır.